O ancián médico republicano foi detido, torturado. Tamén os seus fillos Luís e Tino foron detidos. E os seus automóbiles e o seu hospital, incautados

Celestino Poza Cobas

"O home da barba longa debía andar preto dos 70 anos. Levaba na man dereita unha pelota de goma, coa que facía exercicios para fortalecer as articulacións. Seica lle quedara atrofiada nun dos traslados de prisión, nas laxes frías do cárcere de Cambados, paralizada talvez polo terror ou polas torturas ou pola carraxe de ver aqueles lobos azuis que campaban no verán do 36.

 Os pardais pousábanlle nos ombreiros para comer as migallas de pan que recollía na cociña. Camiñaba pola illa-prisión remedando os paseos desde Pontevedra aos Praceres. Andaba de vagar, contando os pasos, agora estou en Mollavao, cheguei a Ponte Muíños, pasei a Igrexa, xa se ve preto a Punta do Cabo e o Hotel, máis lonxe a illa de Tambo... Era a representación humana da bondade, dos ideais nobres que sobrevivían alí, no medio da ría de Vigo, na illa presidio en que vivían recluídos os que coma el loitaran pola república e a liberdade. 
 
 O home da barba longa era, antes de xullo do 36, un home rico. Mais sobre todo era un home xeneroso e solidario. Fundara unha empresa de automóbiles e puxera en pé un hospital na rúa dos irmáns Muruais. Fora concelleiro no concello de Pontevedra e elixido deputado pola Fronte Popular en febreiro do 36. Casado con Consuelo Pastrana, o matrimonio tivo seis fillos: Marina, Celestino, Electra, Luis, Consuelo e Aurora.

Cando a igrexa e os militares se fixeron donos de todo, dos bens e da vida, dos soños e da esperanza, o ancián médico republicano, laico e masón, foi detido, encarcerado, torturado, trasladado a distintos cárceres da provincia. Tamén os seus fillos Luís e Tino foron detidos. E os automóbiles e o hospital saqueados e incautados.

O home da barba longa, o amigo dos pardais, foi trasladado á illa de San Simón. Compartiu os días do presidio co seu fillo Tino, médico coma el. Alí recibiron a noticia da condena a morte de Luís, fusilado na Caeira o 12 de novembro do 36. No mesmo mencer tenebroso no que foi fusilado José Adrio Barreiro, casado coa súa filla Aurora. 

Aquela noite, aquela madrugada infinda de dor e de insomnio, na illa de San Simón, o vello da barba longa e o seu fillo Tino e os amigos máis próximos compartiron as horas sen esperanza no pequeno cuarto do pabillón que ocupaban desde que se negaran a aceptar un lugar de privilexio nas oficinas do cárcere.

Mais houbo privilexios que si aceptaron. O de curar as feridas do corpo e da alma. O de coidar os enfermos. O de animar e consolar aos tristes e derrotados. O privilexio da dignidade, que nunca os abandonou, nin nos peores días daquel tempo infame, cando ían matando, un a un, os compañeiros de loita: Bóveda, Victor Casas, Caamaño, Abraham Zbarski, Telmo Bernárdez...

A dignidade que fixo estremecer a terra baixo os pés o día en que o vello da barba longa e o seu fillo Tino e Evaristo Mosquera e os evanxélicos de Marín se negaron a comungar, na cerimonia relixiosa do día do patrón da illa, o 28 de outubro de 1938. Diante das autoridades militares e relixiosas, naquel día de desfiles e discursos e banda de música, aqueles homes escribiron unha fermosa lección de dignidade e de coraxe. Porque estaban presos si, mais non estaban derrotados.

O home da barba longa, o amigo dos pardais, seguiu escribindo a súa historia de xenerosidade cando chegaron os vellos á illa, inzados de piollos e pulgas, esfameados, desorientados, enfermos e tristes. Foi daquela cando ordenou poñer ao lume grandes potas que empregaban nas cociñas e ferver nelas as roupas daqueles anciáns. 

E era unha imaxe de espanto a da masa branca de piollos que saian flotando á superficie...Despois do cárcere, despois da morte que abateu a familia, despois da dor e do expolio, seguiu en pé, loitando sempre na mesma causa. 

E cando morreu, o 8 de agosto de 1956, aos 88 anos, o seu corpo foi soterrado no cemiterio civil de Pontevedra. E alí segue, faro de luz da Galiza resistente, da república laica e solidaria. Para sempre, Celestino Poza Cobas, o nome da dignidade humana."             (Non des o esquecemento, 10/04/16)