"(...) Neste sentido, os anos corenta e cincuenta na Galiza, en termos da
chamada represión fría, son unha especie de burato negro onde desaparece
todo, do que se fixo un expurgo selectivo.
Exemplo diso é o caso de
Filgueira Valverde que presidiu varias comisións de depuración e nos
arquivos só hai cartas de petición de clemencia e outras nas que el
tenta interceder por determinadas persoas. Responde ao afán por facer un
debuxo para a posteridade fabricando un retrato alterado.
-Quere dicir que do papel no réxime de Filgueira só quedaron os documentos que daban unha imaxe, por así dicilo, piadosa?
Deixa só documentos para que saia un retrato a posteridade como un
individuo xenerosamente cristián. Son cartas de docentes dos anos
cincuenta que sofren, que teñen enfermidades, que se encomendan á Virxe e
moi católicos que apelan a el. Supoño que se expurgaría a principios
dos anos setenta. Nese sentido foi astuto. Filgueira non só presidía a
comisión de mestres de primaria e secundaria senón tamén a de arquivos e
bibliotecas.
-Que demostra iso?
Desde o momento que é membro non só dunha senón de varias comisións e
tribunais de depuración indica a súa participación na represión. Dáse
nel como unha implementación, ansia por prestar servizos ao franquismo.
Noutros países chámanlle colaboracionismo. No noso caso non se estudou
nin o colaboracionismo nin as delacións. Corremos un tupido velo. Os
franceses e alemáns si o fixeron.
-Semella que en Francia e Alemaña sería tamén imposíbel homenaxear a un “colaboracionista”.
Absolutamente impensábel cando aquí, pola contra, o presidente da
Real Academia Galega decide chamarlle “franquiano”. Non deixa de ser un
xogo de palabras que pretende furtar a realidade. No noso caso estamos
empezando a ver que o papel das delacións é grande. Produciuse unha
especie de colapso e mesmo houbo que paralas.
A delación presentouse
como unha obriga moral e no fondo foi unha forma rápida de implicar á
sociedade civil na represión e reforzar os lazos coa ditadura. Penetrou
en todo o tecido social e quebrou lazos afectivos e de solidariedade.
Sen ese tipo de colaboracionismo un sistema represivo non se logra
manter tantos anos despois de rematada a guerra.
-Falamos entón dunha sociedade apresada polo medo e o silencio?
Existe tamén o que lle chaman zonas grises, unha parte que non se
somete e crea un discurso oculto de disenso. Déronse, por exemplo, actos
de rexeitamento do Auxilio Social. O disenso foi espontáneo, de
supervivencia, digamos que pospolítico, mais existiu e entra en colisión
co discurso da Galiza submisa que non houbo.
-Cal foi entón o alcance real da represión?
Trátase dunha represión paranoica, sobrante, cunha implementación
excesiva. Lévanos á teoría do medo. Querían asentarse no poder e canta
máis represión máis seguros estaban. A represión dura tiña como
consecuencia o exilio, a fuxida ao monte, as execucións... deixaban fóra
da sociedade.
A represión blanda permitía que a poboación fora
produtiva mais baixo presión dunha ameaza constante, dosificando o
temor. As comisións depuradoras e os tribunais de responsabilidade
política alongáronse e hai expedientes que se abren no 39 e non se
pechan ate anos despois.
-Estableceuse un sistema de control con eses mecanismos sobre a sociedade?
Querían inocular o medo e o silencio, paralizar a poboación e que as
súas actividades se restrinxira ao ámbito privado e laboral. Un sistema
totalitario. Os mecanismos de relación do réxime político coa poboación
de control social e vixianza é de totalitarismo até finais dos anos
cincuenta coa máxima intensidade no ano 41 no que Falange abre
expediente a máis de 10.000 galegos.
Nos anos cincuenta aínda se
resolvían peticións de funcionarios que querían reintegrarse as súas
prazas ou que rematase o seu desterro. (...)" (Entrevista a Lucio Martínez, Sermos Galiza, 18/02/2015)
No hay comentarios:
Publicar un comentario