"Fixeron así e
como non se entregou foron búscalo á casa dos país. lan catro. Preguntáronlle
ao señor Nicanor que onde era que estaba o filio, e como lies dixo que non
sabía pegáronlle tal malleira que o deixaron inválido de por vida. Rompéronlle
os xeonllos e collerón sulfato con cal, que tiñan na casa un barril con sulfato
para as viñas, e déronllo de beber que case o matan.
Logo collerón á señora
Encarnación, á nai de Ramón, e diante do home tirado no chan coas pernas rotas,
violárona os catro que foron. Primeiro abusaron déla e despois collerón o
sulfato e botáronllo por riba da cabeza. Deixárona cega. Peladiña e cega de por
vida. Viñan coa cara tapada, encapuchados, así que non os coñeceron pero ao
señor Nicanor pareceulle saber...
Decatouse de que un era cura porque lle
quedou á vista o colariño dos cregos, pero por moi cura que fose forzou á
señora Encarnación, coma todos. Aínda que o máis gordo chegou despois cando
soubo que outro era o home dunha filia súa, un cuñado de Ramón. Xa lle pareceu
aquel día pero pensou que non podía ser, que se engañara. Logo soubo de certo
que si fora el.
Cando a señora Encarnación quedou cega, o seu home foi a Cabeza
de Boi buscar a Celia para que coidase déla. Aínda que tivera unha nena co seu
filio maior, con José, marcháralle á guerra sen casar e Celia seguía a vivir cos
país e a menina na Armenteira. O señor Nicanor contoulle a situación:
—Tes que
vir vivir con nos. Encarnación esta cegha e hai que facerlle de todo.
—Eu vou
pero, como sei que o seu filio non vai morrer na gherra? Ou como sei que aínda
que non morra vai casar comigho? Porque José tivera outra filia en Vilagarcía
do tempo da déla.
—Como sei que vai casar comigho e non coa outra?
—Non vai ter
outro remedio —díxolle o señor Nicanor—. Porque eu che vou pasar a tí todo o
que teño e se quere vir para esta casa vai ter que casar.
Así fixeron. El pasoulle as propiedades e ela
foi para Sisan, mais seguiu indo a Cabeza de Boi a agochar ao seu cuñado.
Poucos días foi. Cando Ramón soubo todo o que os falanxistas lle fixeran aos
seus país quíxose entregar. Celia díxolle que diso nin falar. O señor Nicanor
insistíralle moito:
—Por Dios, Celina, avísao ben que non se vaia presentar,
que a nos xa nos fixeron de todo filia, non se nos pode facer máis mal... e a el
vano matar. Ai Celina, pídocho de favor, dille que non se entreghe, que non lie
vai devolver a vista á súa nai e a el vanmo matar.
Celia díxollo así mesmiño
pero cando ao día seguinte lie foi levar a comida ao muíño xa non estaba.
Pensou, malo, xa está, xa foi ala, pero volveu máis tarde ver se o atopaba.
Nada. Volveu á noite a lévalo con ela e tampouco. Dixo, xa está, a Ramón xa o
cazaron. E meu dito meu feito como así foi.
Debeulle dar medo que lle fixesen
máis daño aos país, entregouse e matárono. Tina dezanove anos. Tivérono preso
en Cambados, no pazo de Fefiñáns, e antes de mátalo estiveron tres días
torturándoo. Colléranlle moita rabia polo que escribirá na prensa. Ramón era
periodista e traballaba no xornal socialista, La Hora que editaba o concelleiro
de Pontevedra, Ramiro Paz, ao que tamén mataron (...)
antes de asasinalo
mutiláronlle as mans. Cada día cortábanlle un dedo e eos que lie quedaban
obrigábanlle a facer notiñas. Tú eres periodista, ¿no? Pues hala, a informar.
Ao señor Nicanor chegáballe cada día unha nota escrita pola man mutilada do
filio. Por agora sigo vivo. E ao día seguinte outra, e ao outro, outra máis.
Tres días estivérono torturando e ao cuarto xa non chegou nota. Ramón xa non
estaba. (...)
A estrada de
Curro tina unha curva moi pechada, con moito arborado e un pozo moi fondo, e
fbi alí onde o mataron xunto a outro home de Cambados. Era a madrugada
do 15 de setembro do primeiro ano. En Pontevedra era día de mercado. Pola
estrada pasaban os carros coas mercaderías e os falanxistas paráronos. De
primeiro quedou un home que ía co seu filio vender toxo. El diante eos bois e o
cativo subido na parte de atrás.
—Non te movas, neno. Queda quietiño e non
dighas nada. Viu como lie pegaron os tiros, a el e ao outro. Ramón ía de traxe
e o outro cun mono de traballo.
—Nin levantes a cabeza, fillo. Déixate estar
onde estás e non te movas para nada.
Díxollo xusto antes de que os falanxistas
os obrigaran, a el e a outro, a deixar os carros e cargar os corpos dos dous
asasinados. Un dos pistoleiros levaba colariño. O home recoñeceu ao crego de
Padrenda, da parroquia de Meaño. Cargaron os mortos nunha padiola, unha especie
de escaleira feita de vimbio, e leváronos desde a curva de Curro ata o muro da
igrexa.
Mandáronlles facer un buraco na térra, fóra do camposanto, xunto á
oliveira, botáronos sen máis cadaleito nin máis nada e así estiveron tirados
setenta e tres anos. Os país de Ramón non chegaron saber nunca onde o tiñan
enterrado. Souberon que estaba morto porque deixaron de chegar as notas
macabras e uns meses despois confirmaron que un dos asasinos era o seu propio
xenro.
A irmá de Ramón tivera un neno. O señor Nicanor pediulle a Celia que
fose onda ela levarlle unha galiña para facer o caldo das parturientes, o que
tomaban daquela para reponerse ao dar a luz, e cando Celia chegou á súa casa,
viu no berce do menino a mesma chaqueta de coiro que Ramón levaba posta no
medio do millo o último día que o vira, cando lle dixo que non se entregase.
A chaqueta de coiro que lle quitaran os
seus asasinos estaba agora quitándolle o frío ao neno que saíra das entrañas da
súa irmá. E o anel de ouro que Ramón sempre levaba lucía no dedo do pai do
menino, que o arrincara dos dedos mutilados do seu cuñado antes de mátalo.
Cando Celia regresou á casa, mudáralle a cor da cara. O sogro confesoulle que
xa o sospeitara pero que non o podía crer. Sabía que o xenro era de dereitas,
ben, non tiña as ideas del, e que? Pero violar á nai da súa propia muller?
Pensou que se engañara, que con todo o que pasara esa noite os sentidos non lie
funcionaran ben.
Pero cando Celia lie destapou a verdade, cando lie contou o da
chaqueta do fillo morto tapando o berce do neto, o do anel, cando pensou no seu
sangue mesturado co sangue aquel, enfrontouse ao xenro. —Mira ben por onde vas
porque calquera día voute liquidar.
E díxollo de tal xeito que aquel home que
lle partirá as pernas deixándoo tollido para toda a vida, aquel falanxista que
deixara sen luz os ollos da súa muller despois de viólala diante del, aquel
asasino que lle matara o fillo despois de mutílalo pouquiño a pouquiño, aquel
torturador creuno ben e marchou coa muller de Sisan para non volver nunca máis.
Sabía que se non o mataba o vello mataríao o fillo o día que volvese da fronte.
José marchara a loitar no bando nacional pero cando soubo o que os falanxistas
lle fixeran ao seu irmán Ramón, desertou e en Cartagena pasou ao lado
republicano. Collérono xa no 38 e quedou preso que nin se sabe como non o
mataron. Seis anos de cárcere e dous de guerra oito, e Celia traballando como
unha burra mentres esperaba por el. Ao ano de volver, no 45, casou con ela, tiveron
outros seis fillos e el traballou de ebanista."
(Montse Fajardo:
Un cesto de mazás. Memoria das vítimas do 36 e do tempo que veu. Ed.
Consorcio Editorial Galego, 2015, p.63/5)
No hay comentarios:
Publicar un comentario